Reacties zoals deze van Noa, verbazen mij niet. Je kunt van basisschooleerkrachten niet verwachten dat zij zich ook nog bezig houden met abstracte kunst. Zij hebben hun handen al vol aan de pedagogiek en kinderen te helpen leren lezen, schrijven en rekenen. Pas wanneer kinderen eerder klaar zijn met een opdracht, er ruimte is voor vijftien minuten ontspanning, of nadat de meester of juf een verhaal heeft voorgelezen, mag er even worden getekend. En die uitvoering is dan meestel figuratief. 

​

 

Figuratief tekenen

Figuratief tekenen houdt in, dat je iets tekent, waarin heel duidelijk een figuur te herkennen is. Zoals een persoon, een dier, een zon of een boom. Omdat dit is wat ouders en leerkrachten graag willen zien, zodat de ouder of leerkracht het kind kan begrijpen, is dit ook wat we terugzien in kindertekeningen. Leg alle kindertekeningen van alle kinderen uit één onderbouwklas naast elkaar en de kans is groot dat in meer dan de helft van de tekeningen wel een gele zon, blauwe lucht en heel veel hartjes verschijnen. Daarnaast is de eigen familie favoriet: de ouders worden dan iets groter getekend dat het kind zelf en haar broertjes of zusjes. En ook huisdieren verdienen een plekje op het witte papier. Of een ander beest met een ovaalvormig lijf, vier poten, een rond hoofd en twee oren.

​

Allemaal heel voorspelbaar dus, wat al aangeeft dat je hierin weinig eigenheid of creatief denken terugziet. Niets mis mee, hoor. Als een kind heel graag naar waarneming wil leren tekenen, moet zij of hij dat ook absoluut doen en als oefening blijft dit minstens zo nuttig. Dan ligt de focus op het heel nauwkeurig observeren van hetgeen je wilt tekenen. Ook deze vaardigheid zal in de toekomst nog altijd nodig zijn en blijven. Denk aan animatoren of storyboardtekenaars bijvoorbeeld, maar ook regisseurs, cameramannen en fotografen, die hun ideëen zo willen schetsen, dat de hele crew het snapt. Maar, figuratief en naar waarneming tekenen kan ook heel frustrerend worden voor kinderen die deze interesse minder hebben, of kinderen die wat onzeker zijn en waarbij dit niet zo goed lukt. Zij verliezen dan het plezier in het tekenen. 

​

​

​

Waarom niet fotograferen?

Ouders en leerkrachten zouden zichzelf dus de vraag kunnen stellen: waarom vind ik het belangrijk dat mijn kind herkenbare figuren tekent en wel op zo'n manier dat ook ik kan zien wat het is? Want als dit een kind frusteert, kun je hem of haar de omgeving ook laten observeren als een detective, door middel van een loep? Of door een wegwerpcamera of speelgoedcamera van de Hema te kopen en ze daarmee de omgeving beter te laten verkennen?

​

 

Het belang van goed observeren

Heel goed observeren blijft immers wel een hele belangrijke vaardigheid. En gezien de vele gemanipuleerde beelden die we tegenwoordig overal aantreffen zelfs belangrijker dan ooit. Goed leren observeren bevordert immers de mediawijsheid. Kinderen gaan ontdekken dat je op verschillende manieren je omgeving kunt vastleggen. En dat alles wat we op de televisie of in bladen zien of kranten lezen, slechts keuzes zijn van degenen die het hebben vastgelegd. Wat rechts van de camera gebeurt of links, kan al een totaal ander beeld schetsen.

​

Het observeren van jouw eigen omgeving kan bovendien veel rust en plezier brengen en helpen je empathische vermogen te vergroten. Je eigen hond of kat observeren en zien dat deze eigenlijk niet zo gelukkig is, dat het misschien belangrijk is om deze even te aaien of een balletje te gooien, kan veel voldoening

brengen. Voor het dier, maar ook voor jezelf. 

​

​

​

Voordelen van abstract tekenen

Door kinderen daarnaast ook kennis te laten maken met abstracte kunst, kun je ze een alternatief bieden. Zo kun je ze, zoals in dit voorbeeld, leren composities te maken op een wit A4-tje, met abstracte vormen en lijnen, in de kleur naar voorkeur. Dit klinkt eenvoudig, maar door deze beperking - ze mogen immers geen figuren meer tekenen (dus ook geen hartjes :)- gaan ze spontaner en creatiever denken.  Ineens is tekenen een kinderspel. Zonder dat ze hetzelf doorhebben, ontwikkelen ze spelenderwijs een kunstwerk.

​

En nee, het gaat niet enkel om het plezier. Bij deze oefening gaat het ook om het indelen van een ruimte en de mogelijkheden die je hebt binnen een kader. Een oefening in composities maken en de omgang met kleur, vorm en ruimte, komt in veel beroepen terug. Kunstenaars, architecten, fotografen, stylisten, etaleurs, grafisch vormgevers, art directors, dtp-ers, mode-ontwerpers, setdressers, decorbouwers, meubelmakers etc. Ze zullen er allemaal baat bij hebben. Vergeet niet dat onze omgeving zowel binnen als buiten is vormgegeven met objecten en gebouwen door creatieve denkers. En die ideëen ontstaan niet zomaar. Dat gaat spelenderwijs. Door gewoon te beginnen, te proberen, te testen, het weer anders te doen en uit de verschillende composities, ontwerpen of tekeningen uiteindelijk een keuze te maken.

​

Wanneer je kinderen niet van kinds af aan laat spelen met deze abstracte, dus niet direct herkenbare, geometrische of organische, vormen, zal het op latere leeftijd moeilijker worden deze manier van creatief denken en werken weer op te pakken.

 

En ik spreek uit ervaring. Toen ik op zestienjarige leeftijd een poging waagde al naar de kunstacademie te mogen in Kampen, werd ik niet toegelaten om de simpele reden dat ze expressie misten in mijn tekeningen. Iedereen in mijn omgeving twijfelde er niet aan dat ik toegelaten zou worden, omdat ik goed portretten kon tekenen. Maar op de kunstacademie waren ze daarin niet geïnteresseerd. Dat wat van binnen gebeurde en creatief denken, dat was wat ze wilden zien. Maar dat had ik nooit geleerd? Expressie? Wat is dat? Creatief denken? Hoe kom je tot een goed idee? En het trieste is dat het belang daarvan pas de laatste jaren, dus rond mijn vijftigste, steeds meer is gaan doordringen. Dat je creativiteit juist vindt in het abstracte. Je bent nooit te oud om te leren, zeggen ze. Maar wat zou ik toch graag zien dat kinderen vandaag de dag meer mogelijkheden aangereikt krijgen dan ik destijds.

En kijk eens naar de gympen van jezelf of je kinderen? Zit daarin een teken van Nike? Puma? Adidas? Het zijn allemaal abstracte vormen, die zo eenvoudig lijken, maar de wereld al jarenlang veroveren en de economie al jarenlang bevorderen. Kijk eens naar de nieuwste stoelen en banken van Ikea of de duurdere merken. Allemaal ontstaan vanuit een abstracter denken. Met Gerrit Rietveld als een van de grootste lefhebbers, die toonde hoe je met, puur door te spelen met vierkante en rechthoekige vormen en rechte lijnen, tot een abstracte stoel kunt komen die, vreemd genoeg, nog lekker zit ook! En heel eenvoudig na te maken en dus in productie te zetten!

 

Onze wereld is vanuit abstracte, geometrische en organische, vormen ontstaan. Daarna werd deze zelfde wereld steeds voller, door de mens die van daaruit nieuwe materialen, objecten, gereedschap en gebouwen gestalte gaf.

​

​

Nog niet overtuigd? 

​

Bekijk dan ook de tekeningen van de anderen kinderen uit de klas van Noa hieronder. Ieder kind heeft, vanuit dezelfde opdracht, een totaal andere tekening gemaakt. De eigenheid en creativiteit komt in iedere tekening naar boven, omdat ieder kind haar eigen vrije keuzes heeft gemaakt binnen de beperking van de opdracht. Iedere tekening is nu uniek en ontzettend plezierig om naar te kijken. En als je het mij vraagt: al deze tekeningen verdienen een plekje in een museum voor hedendaagse kunst. Wassily Kandinsky, Piet Mondriaan, Jackson Pollock, Corneille... ze zouden samen spontaan een Boogie Woogie dansje doen, wanneer ze deze kindertekeningen destijds konden zien.