Tot en met 1 maart kan je lekker onderuit hangend in zitzakken, genieten van de film ‘The Theory of Freedom’ van de Noors-Duitse Kunstenaar BjØrn Melhus in de Kunsthal, Rotterdam. In deze kunsthal beleefde deze film zijn wereldpremière.
Op drie grote filmschermen worden de scenes op het ritme van, door hem zelf gecomponeerde, ‘soundbites’ afwisselend vertoond. 6 andere video’s van deze kunstenaar zijn tot en met 7 maart te zien in galerie West, in Den Haag. Alle video’s zijn een ‘must-see’ voor iedere videokunst-liefhebber. De films werden eerder vertoond in o.a. het MOMA, in New York, Tate Modern, in Londen en het Centre Pompidou, in Parijs.
Macht, controle, angst en identiteit.
De video’s van BjØrn Melhus gaan merendeels over het uitoefenen van macht en controle. Maar ook over identiteit, beïnvloed door de media en populaire cultuur. Daarnaast gaat het over angst, dat wordt ingeboezemd door de media, door politieke leiders, filosofen, religieuze predikers of spirituele mediums. Met name de Amerikaanse cultuur krijgt het zwaar te verduren. In ‘the Theory of Freedom’ zien we een aantal figuren, die doen denken aan leden van de Klu Klux Klan, maar ook aan de voormalige gevangen in de Guantánamo Bay-gevangenis, of wellicht aan personen gekleed in veel te korte boerka’s. De figuren zijn namelijk allemaal gekleed in een groen schort dat op kniehoogte eindigt en dragen een groene muts van dezelfde stof, waarbij het gezicht volledig is bedekt, met uitzondering van de ogen. Dat ze daaronder nog groene sokken dragen, maakt de beeltenis lachwekkend. Eerst liggen ze doodstil op lijkschouwingswagens. Daarna wordt hen enigszins leven in geblazen en marcheren ze op het commando van de opperbevelhebber, in de persoon van Ayn Rand. De beelden in combinatie met de geluiden zijn wrang en ironisch tegelijkertijd.
Ayn Rand
Ayn Rand was in de jaren ’40 en ’50 een bekend filosofisch schrijfster (bekend van de boeken ‘the Fountainhead’ en ‘Atlas Shrugged’) en heeft met haar boeken en uitspraken veel invloed gehad op het liberale Amerika. In de video herhaalt BjØrn Melhus bekende quotes die door haar werden uitgesproken, zoals: “Civilization is the progress towards a society of privacy “ en “ No, I will not die. It’s the world that will end (Een uitspraak van een Griekse filosoof, dat haar sinds haar 16e altijd is bijgebleven)”. Deze filosofe wordt in ‘The Theory of Freedom” neergezet als de dictator van de vrijheid, ofwel het liberalisme.
Liberaliteit en kapitalisme
Stefan Heidenreich zegt in zijn essay “Beyond Control. Freedom and authority in the work of BjØrn Melhus” dat Amerika bekend staat als het meest vrij denkende en liberale land ter wereld, dat ondertussen wel de meeste mensen gevangen houdt. Het verklaart BjØrn Melhus’ keuze voor deze vorm. De gevangenis staat in ‘The Theory of Freedom’ symbool voor Amerika. Vrijheid onder autoriteit. Waarbij je je kunt afvragen wanneer een mens volledig vrij is. Wellicht wanneer de mens niet meer leest, Tv kijkt of zich laat beïnvloeden door zijn/haar omgeving en de media.
Video’s bij galerie West, Den Haag
Ook bij de andere video’s van BjØrn Melhus, te zien bij galerie West in Den Haag, speelt hij duidelijk met de beeldtaal van en citaten uit Amerikaanse spelshows, talkshows, Tv-series, sciencefictionfilms, speelfilms en zelfs CNN-news. Fragmenten en geluiden uit deze verschillende series, films en programma’s vormen de basis voor de verschillende karakters en dialogen. Wanneer hij een personage op deze manier gestalte geeft, noemt hij dit ‘embodying’1. Hij zegt daarover zich binnen dat proces te bevinden tussen het getechnoliseerde en geniale zelf en tussen het post-moderne klonen en de modernistische zelfreflectie. Het maakt dat je ieder karakter in zijn video’s probeert te ontcijferen om de puzzel zelf af te kunnen maken.
Artist in residence
BjØrn Melhus verbleef zelf 2 maal 1 jaar in Amerika. Van 1997-1998 verbleef hij in Los Angeles en werkte, dankzij een Duits uitwisselingsprogramma, aan ‘the California Institute of the Arts’. Van 2001 tot 2002 verbleef en werkte hij als ‘artist in residence’ bij ISCP in New York. Daar verdiepte hij zich in de Amerikaanse mediacultuur.
The Oral Thing
“The Oral Thing” is een ander krachtig voorbeeld van een video, waarin de hoofdrolspeler, te spelleider van een talkshow, duidelijk last heeft van zelfverheerlijking en een te groot ego. Als een soort Jezusfiguur dat licht straalt, komt hij zwevend vanaf de showbizz-trap naar beneden gedaald, terwijl we de ‘tunes’ horen van een computerspel dat wel verdacht veel lijkt op het herkenbare geluid van Pac Man, uit de jaren ‘80. Alsof de Jezusfiguur de genodigden in zijn show te pakken zal nemen. En zo geschiedde. Met de stem van Jerry Springer, kondigt hij de twee genodigden aan, die tevoorschijn worden getoverd vanuit een groene en rode bal. Slachtoffers, vastgehouden met een opgeblazen zwemband, die door de Jezus figuur van de meest vreselijke dingen worden beschuldigd. Als een God dat voor de kijker duidelijk wil maken wat goed en slecht is.
En zo neemt BjØrn Melhus in ieder video weer een andere gedaante aan. Merendeels gedaantes van populaire figuren, die zijn leven hebben beïnvloed. Zoals Jim Morrisson, Elvis Presley, Ayn Rand, Dorothy (uit ‘the Wizzard of Ozz’), maar ook de Hollandse smurf.
Handig bij galerie West is, dat er verschillende boeken over het werk van BjØrn Melhus ter inzage liggen. Op je gemak kan je dit doorbladeren en je verder laten informeren. Deze boeken zijn hier overigens niet te koop. Wel bij de Kunsthal in Rotterdam.
Tot en met 1 maart dus te zien in:
De Kunsthal, Westzeedijk 341, Rotterdam.
Open di. t/m zat. Van 10:00 – 17:00 uur en zondag van 11:00 – 17:00 uur.
Meer info: http://www.kunsthal.nl
Vanuit het centrum van Rotterdam kan je snel met de metro naar het Centraal Station van Den Haag reizen. Hier stap je heel eenvoudig over op de stadsbus (24) en kan je op ca. 7 minuten loopafstand vanaf galerie West uitstappen. Tot en met 7 maart dus nog te zien bij: Galerie West, Groenewegje 136, Den Haag. Open van woe. – zat. Van 12:00 – 18:00 uur Meer info: http://www.westdenhaag.nl/ 1 Uit het boek: “ BjØrn Melhus” , een uitgave van Kunsthalle Bremen, uitgeverij Hauschild. Nu voor slechts € 10,00 (incl. 6% BTW) te koop bij de Kunsthal, Rotterdam.